Μήπως ταυτίζεσαι με τη σκηνή των ηρώων στις Αμερικανικές ταινίες που ανοίγουν την κατάψυξη με την ρόμπα τους το βράδυ και «επιτίθενται» στο παγωτό μετά από ένα χωρισμό; Μήπως το βράδυ μετά από μια κουραστική μέρα την περνάς αγκαλιά με μια μεγάλη σακούλα πατατάκια; Μήπως φεύγοντας από τη δουλειά, αφού σε έχει προσβάλει ο προϊστάμενος, περνάς από το περίπτερο για να βρεις παρηγοριά σε μια μεγάλη σοκολάτα;
Αν αυτές και άλλες ανάλογες σκηνές αποτελούν μέρος της ζωής σου, σίγουρα αναγνωρίζεις ότι παλεύεις με αυτό που λένε οι ειδικοί «συναισθηματική υπερφαγία». Πρόκειται για μια στάση απέναντι στις αναποδιές της ζωής την οποία πιθανόν να έχεις υιοθετήσει από νεαρή ηλικία ή να προέκυψε κατά την διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου της ζωής σου. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ πιθανόν να σε απασχολεί και να σε προβληματίζει, κυρίως στην περίπτωση που σε έχει οδηγήσει σε αυξημένο σωματικό βάρος.
Η συναισθηματική υπερφαγία ορίζεται ως η πρόσληψη τροφής σαν αντίδραση σε κάποιο αρνητικό συναίσθημα
Δηλαδή τρως για να μη νιώθεις:
- Λύπη ή απογοήτευση από τον εαυτό σου, τους άλλους, τη ζωή..
- Θυμό γιατί αδικήθηκες ή δεν σε καταλαβαίνουν
- Άγχος, ανησυχία για κάποιο ζήτημα που σε απασχολεί
- Βαρεμάρα μέσα στο σπίτι
Τα τρόφιμα της «παρηγοριάς» είναι κυρίως τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά, ζάχαρη και σοκολάτα. Τα συστατικά αυτά, σύμφωνα με έρευνες, επιδρούν θετικά στην διάθεση, καθώς η δράση τους μοιάζει με ορμόνες και νευροδιαβιβαστές (όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη) που σχετίζονται με μηχανισμούς δημιουργίας αισθημάτων ανακούφισης, ανταπόδοσης, χαλάρωσης.
Μήπως έχεις κάνει τη σύνδεση «τροφή = ανακούφιση»;
Τα αρνητικά συναισθήματα είναι μια φυσιολογική κατάσταση, τονίζουν οι ψυχολόγοι. Συμβαίνουν συχνά και είναι απαραίτητα σε όλους μας, είτε γιατί ματαιώνονται τα θέλω μας, είτε γιατί ανησυχούμε, είτε γιατί οι σχέσεις μας με τους άλλους δεν είναι αυτές που εμείς θα θέλαμε, είτε γενικά γιατί αδυνατούμε να κατευθύνουμε την ζωή μας εκεί που θέλουμε. Και είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε απογοήτευση, θυμό, φόβο, άγχος.
Όμως τα συναισθήματα αυτά είναι εκεί για κάποιον λόγο. Είναι το σήμα που μας δίνει ο υποσυνείδητος εαυτός μας ότι κάτι δεν πάει καλά. Και όταν κάτι δεν πάει καλά τι κάνουμε; Ψάχνουμε να βρούμε λύση, αλλάζουμε πορεία. Δεν κοιτάζουμε αλλού. Δεν κρυβόμαστε. Δεν μένουμε άπραγοι. Δεν «σφυρίζουμε αδιάφορα», γιατί το συναίσθημα αυτό θα επιμείνει μέχρι η κατάσταση να διορθωθεί.
Είναι πιθανόν, κατά την παιδική και εφηβική σου ηλικία οι γονείς σου να σε επιβράβευαν, να σε καλόπιαναν ή να σε παρηγορούσαν με κάποιο γλυκό και έτσι έχει γίνει η σύνδεση του «όταν τρώω γλυκό νιώθω καλά».
Αναφορικά με τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, άλλοι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι γονεϊκές συμπεριφορές υπερπροστασίας, μη αναγνώρισης ή παραμέλησης των συναισθημάτων, ακόμα και οι χειριστικές και κακοποιητικές συμπεριφορές, δεν δίνουν την ευκαιρία στο παιδί και αργότερα στον ενήλικα να μπορεί να διαχειρίζεται τα όποια αρνητικά συναισθήματα, με αποτέλεσμα να κατακλύζεται από αυτά και να παραδίνεται σε αυτά, απλά καλύπτοντάς τα με συμπεριφορές όπως είναι η υπερφαγία, αλλά και η κατανάλωση αλκοόλ, κατάχρηση ουσιών κ.α.
Έχουν αναγνωριστεί βεβαίως και κάποιες οργανικές διαταραχές όπως είναι η αντίστροφη απάντηση στο στρες, του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, όπου οι ασθενείς, αντί να ανταποκρίνονται φυσιολογικά στο στρες με καταστολή της όρεξης λόγω αύξησης της κορτιζόλης, βιώνουν αντίστροφα μια αύξηση της όρεξης.
Επίσης, εάν είσαι από τα άτομα που βρίσκονται σε συνεχείς στερητικές «δίαιτες», βιώνοντας αυξομειώσεις βάρους, είναι πολύ φυσικό η υπερβολική στέρηση τροφής να οδηγεί πολύ συχνά σε αντιδραστική υπερφαγία.
Δοκίμασε τον κανόνα των 5 λεπτών
Την επόμενη φορά που κάποιο αρνητικό συναίσθημα σε οδηγήσει στην κουζίνα, λέγοντας στον εαυτό σου «ΔΙΚΑΙΟΥΜΑΙ να φάω αφού δεν νιώθω καλά!», σταμάτα!
Σταμάτα για 5 λεπτά και πες στον εαυτό σου:
«Ξέρω ότι θέλω να φάω (το συγκεκριμένο τρόφιμο) γιατί μου συνέβει…
Θυμήσου τις προηγούμενες φορές που λειτούργησες έτσι.
Ανακουφίστηκες;
Για πόσο ανακουφίστηκες;
Τελικά το πρόβλημα λύθηκε;
Πόσο σύντομα μετά αισθάνθηκες πάλι το ίδιο;
Πάρε μια ανάσα και σκέψου τι λένε οι ειδικοί: «Τα αρνητικά συναισθήματα, είναι φυσιολογικά. Είναι σημάδι ότι αυτό που χρειάζεται να αλλάξουμε για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας, να νιώσουμε καλά, να αναπτυχθούμε. Δεν είναι λύση να τα «καλύπτουμε» με το φαγητό. Τα αποδεχόμαστε, ακούμε τον εαυτό μας που φωνάζει και προσπαθούμε να βρούμε εναλλακτικό τρόπο αντίδρασης ώστε τελικά να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την πηγή».
Πριν φτάσεις όμως στη λύση του προβλήματός σου, σκέψου τους ακόλουθους εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης που θα σε ηρεμήσουν πραγματικά, θα σε επανασυνδέσουν με τον εαυτό σου και πολύ πιθανόν να σε οδηγήσουν στην πραγματική ανατροπή της κατάστασης που πυροδότησε το αρνητικό συναίσθημα.
Πριν λήξουν τα 5 λεπτά «παύσης» δοκίμασε να ηρεμήσεις και να αποφορτιστείς αποφασίζοντας να κάνεις κάτι που πραγματικά μπορεί να δουλέψει για εσένα:
- Κάνε ένα χαλαρωτικό μπάνιο
- Πάρε τηλέφωνο ένα άτομο που σε ηρεμεί ή σε διασκεδάζει
- Παρακολούθησε μια κωμωδία ή άκουσε τη μουσική που σου αρέσει και – γιατί όχι – χόρεψε.
- Βγες μια βόλτα
- Καθάρισε ένα ντουλάπι που δεν έχεις ανοίξει για καιρό
- Γράψε σε ένα κομμάτι χαρτί αυτό που σε απασχολεί
- Διάβασε κάτι που σε ενδιαφέρει, κάνε μια χειροτεχνία, βάψε τα νύχια σου, δοκίμασε ένα χτένισμα, κάνε εκείνη την μαστοριά που περιμένει εδώ και καιρό… και η λίστα μπορεί να είναι ατέλειωτη!
Όσες περισσότερες φορές καταφέρεις να «ξεγελάσεις» τον εαυτό σου, τόσο πιο κοντά θα φτάνεις στο να απαλλαγείς από την συμπεριφορά αυτή.
Και μη ξεχνάς: σε κάθε περίπτωση ο κύριος στόχος σου θα πρέπει να είναι η προστασία και η φροντίδα του εαυτού σου και η επίλυση του πραγματικού προβλήματος.
Έτσι θα απολαμβάνεις να τρως ότι και όσο χρειάζεσαι πραγματικά, με χαρά και χωρίς τύψεις.
