Τα ενεργειακά ποτά –Energy Drinks – είναι το νέο διατροφικό trend στα άτομα νεαρής κυρίως ηλικίας.

Αν έχεις παιδί στην εφηβεία, τότε σίγουρα θα έχεις διαπιστώσει ότι ένα μέρος απ’ το χαρτζιλίκι του καταλήγει εκεί.

Η απήχησή τους σε αυτές τις ηλικίες οφείλεται στη γλυκιά φρουτώδη γεύση τους, στη  «μόδα» κατανάλωσης από τους συνομηλίκους, αλλά  και στην «υπόσχεση» που δίνουν για αύξηση της ενέργειας, της νοητικής και σωματικής απόδοσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι  ιδιαίτερα επιθυμητά στους νέους των οποίων η καθημερινότητα χαρακτηρίζεται από απαιτητικά ωράρια μελέτης και εργασίας, αυξημένες ανάγκες για επιδόσεις στην άθληση αλλά και αντοχές στη διασκέδαση.

Αν και στην Ευρώπη κυκλοφορούν ήδη από την δεκαετία του 1990, σήμερα η αγορά των ενεργειακών ποτών παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση μετά από αυτή του συσκευασμένου νερού. Στοιχεία από την παγκόσμια αγορά δείχνουν ιδιαίτερα αυξημένη κατανάλωση των προϊόντων αυτών από άνδρες (κυρίως) ηλικίας 18-34 ετών, εφήβους, ακόμα και παιδιά του δημοτικού (!), όπως έδειξε μελέτη του ΕΦΕΤ στη χώρα μας, ήδη από το 2012.

Όπως με κάθε νέο τρόφιμο που κυκλοφορεί στην αγορά, όταν μάλιστα έχει τόση απήχηση, κρίνεται σημαντικό να εξετάζουμε πιο προσεκτικά τα συστατικά και τις επιδράσεις του στην υγεία, κοιτάζοντας πίσω από τους ισχυρισμούς του μάρκετινγκ.

Τι περιέχουν τα ενεργειακά ροφήματα;

Η άμεση ενέργεια που υπόσχονται ότι παρέχουν προέρχεται κυρίως από την καφεΐνη και το γκουαρανά, άλλα και από άλλα συστατικά που λειτουργούν ως διεγερτικά του νευρικού συστήματος και ενεργοποιούν τον μεταβολισμό, όπως ταυρίνη, τζίνσενγκ, καρνιτίνη, βιταμίνες Β και ζάχαρη.

Καφεΐνη: το διασημότερο διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος περιέχεται σε αυξημένες ποσότητες στα ροφήματα αυτά. Μια συσκευασία ενεργειακού ποτού από αυτά που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, περιέχει περίπου 80 mg καφεΐνης (1 φλ. καφέ περιέχει 100mg, ενώ 1 κουτάκι cola περιέχει 35 mg).

Σε μικρές ποσότητες η καφεΐνη αυξάνει την ενέργεια, την επαγρύπνηση, ακόμα και τις σωματικές επιδόσεις. Ο FDA έχει ορίσει ως ασφαλή ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης τα 400 mg για τους ενήλικες και τα 100 mg για τους εφήβους (12-18 ετών). Και, ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι τα προϊόντα αυτά πράγματι τονώνουν προσωρινά, η διάρκεια δράσης τους είναι μικρή. Μακροπρόθεσμα σε άτομα που αντιδρούν αρνητικά στις επιπτώσεις της καφεΐνης και κυρίως στους εφήβους και τα μικρά παιδιά, λόγω του ανώριμου νευρικού συστήματος και του χαμηλού σωματικού τους βάρους, οι επιπτώσεις που έχουν καταγραφεί είναι ευερεθιστότητα, καρδιακές αρρυθμίες, διαταραχές του ύπνου και του γαστρεντερικού συστήματος.

 

Αρκετά συχνά καταγράφεται ο συνδυασμός των ροφημάτων αυτών με αλκοόλ. Έχει παρατηρηθεί σε μελέτες ότι ο συνδυασμός αυτός καλύπτει το αίσθημα της μέθης, με αποτέλεσμα ο χρήστης να συνεχίσει να πίνει πέραν της ανοχής του. Έχουν καταγραφεί σημαντικές καρδιαγγειακές και νευρολογικές επιπτώσεις, ακόμα και θάνατος, με αυτόν τον συνδυασμό.

 Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

«Ο κίνδυνος οξείας τοξικής επίδρασης της καφεΐνης λόγω της κατανάλωσης ενεργειακών ροφημάτων φαίνεται να είναι υψηλότερος από την πρόσληψη καφεΐνης από άλλα φυσικά τρόφιμα, λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων καφεΐνης στα προϊόντα αυτά, σε συνδυασμό με το επιθετικό μάρκετινγκ που απευθύνεται σε νεότερους και μη εκπαιδευμένους καταναλωτές».

Γκουαρανά: πρόκειται για μια εναλλακτική πηγή καφεΐνης (40 mg καφεΐνης/g εκχυλίσματος γκουαρανά) που σχετίζεται με αύξηση της ενέργειας και της σωματικής δραστηριότητας καθώς και μείωση του σωματικού βάρους. Πολλά προϊόντα δεν αναφέρουν την περιεκτικότητά τους σε γκουαρανά, ενώ δεν είναι βέβαιο ότι συνυπολογίζουν την περιεκτικότητά του σε καφεΐνη στη συνολική  ποσότητα που αναγράφεται στην ετικέτα του προϊόντος.

 

Ζάχαρη: η ζάχαρη που περιέχουν τα προϊόντα αυτά ανέρχεται έως και σε 2 κ. σούπας/συσκευασία. Όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη, η αυξημένη κατανάλωσή τους έχει συσχετιστεί με κίνδυνο για  αύξηση του σωματικού βάρους,  ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 και τερηδόνας (κυρίως στα νεαρά παιδιά). Ωστόσο, κυκλοφορούν και εκδοχές τους χωρίς ζάχαρη, αλλά με την προσθήκη γλυκαντικών ουσιών όπως ασπαρτάμη, ακεσουλφάμη Κ, στέβια.

 

Β Βιταμίνες: Οι βιταμίνες αυτές (Β3, Β6, Β12) είναι σημαντικές για την καλή υγεία, κυρίως του νευρικού συστήματος. Ορισμένα όμως ενεργειακά ροφήματα περιέχουν εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις, με αποτέλεσμα σε περιπτώσεις υπερκατανάλωσης να έχουν καταγραφεί παρενέργειες, όπως δερματικά προβλήματα, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, διαταραχές της όρασης, κεφαλαλγίες, ακόμα και ηπατική τοξικότητα.

 

Άλλα Συστατικά: Τα συνήθη άλλα συστατικά, όπως ταυρίνη, τζίνγκο μπιλόμπα , τζίνσενγκ, πράσινο τσάι, τζίντζερ κλπ., ενώ μεμονωμένα και στις ποσότητες που προστίθενται είναι ασφαλή, δεν έχει μελετηθεί η συνδυαστική τους επίδραση. Επίσης ανεπαρκώς έχουν εξεταστεί οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης των ουσιών αυτών, καθώς και η κατανάλωσή τους από άτομα με ποικίλες παθήσεις ή υπό φαρμακευτική αγωγή.

 

Τελικά που γέρνει η ζυγαριά;

Η αλήθεια είναι ότι η βιβλιογραφία καταδεικνύει πλέον αρκετούς κινδύνους, κυρίως όταν πρόκειται για αυξημένη κατανάλωση (περισσότερο από λίγες φορές την εβδομάδα) κατά κύριο λόγο από εφήβους και μικρά παιδιά και ιδιαίτερα όποτε τα προϊόντα αυτά συνδυάζονται με αλκοόλ.

Στις συσκευασίες των περισσότερων προϊόντων αναγράφονται η περιεκτικότητα σε καφεΐνη και λοιπών συστατικών, καθώς και προειδοποιήσεις για συνετή κατανάλωση από εφήβους, παιδιά και έγκυες γυναίκες. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι ελάχιστοι καταναλωτές (πόσο μάλλον οι έφηβοι και τα παιδιά) διαβάζουν ή είναι εκπαιδευμένοι να διαβάζουν τα «ψιλά γράμματα» ενός προϊόντος με τόσο εντατικό και ελκυστικό μάρκετινγκ.

Η ρήση «μέτρον άριστον» ισχύει και στην περίπτωση αυτή. Προκειμένου λοιπόν να απολαμβάνετε τις θετικές επιδράσεις των ενεργειακών ποτών, περιορίζετε την κατανάλωση τους σε λίγες φορές την εβδομάδα (όταν κρίνετε ότι πράγματι έχετε ανάγκη τόνωσης), αποφύγετε οπωσδήποτε την ανάμιξή τους με αλκοόλ, και σίγουρα αποτρέπετε την κατανάλωσή τους από μικρά παιδιά.

 

Βιβλιογραφία

• Energy drinks and their adverse health effects: A systematic review and Meta-analysis, Ibrahim M. Nadeem et al., Sports Health, 2020, vol. 13, no 3
• Caffeinated energy drink consumption among adolescents. Vincenz de Sanctis et al., Acta Biomed, 2017, Vol. 88, no 2.
• https://www.nccih.nih.gov/health/energy-drinks
• https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/energy-drinks/