Πέντε Διατροφικοί Εχθροί για την Ανδρική Γονιμότητα

 

Η απόφαση ενός νέου ζευγαριού να φέρει ένα παιδί στον κόσμο, όσο και αν περιβάλλεται από συναισθήματα χαράς και αδημονίας, άλλο τόσο συνοδεύεται από αρκετό άγχος για την αλλαγή που η απόφαση αυτή αναμένεται να φέρει στη ζωή του.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, παρά την πρόοδο της επιστήμης και των μέσων που διαθέτουν τα νέα ζευγάρια, εκτιμάται ότι παγκοσμίως το 15% των ζευγαριών (περίπου 70 εκατομμύρια ζευγάρια) που επιθυμούν να γίνουν γονείς, αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά τη σύλληψη, ποικίλης αιτιολογίας, με το 50% των περιπτώσεων να σχετίζεται με την υπογονιμότητα των ανδρών.

Η ανδρική γονιμότητα καθορίζεται από ορμονικούς παράγοντες, λειτουργικούς παράγοντες (ανατομία γενετικών οργάνων, ομαλή κυκλοφορία του σπέρματος) και την ποιότητα του σπέρματος (αριθμός, συγκέντρωση, κινητικότητα των σπερματοζωαρίων).

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η ποιότητα του σπέρματος καταγράφεται μειωμένη κατά 50%-60% τα τελευταία 40 χρόνια. Τα αίτια αποδίδονται σε περιβαλλοντικούς κυρίως παράγοντες, με τη διατροφή να παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς πολλά συστατικά όπως τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, αλλά και ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα,επηρεάζουν τον σχηματισμό και την λειτουργία τόσο των ορμονών που συμμετέχουν στη διαδικασία της σπερματογένεσης, όσο και των ίδιων των σπερματοζωαρίων.

Το θέμα της διατροφής και της ανδρικής γονιμότητας μελετάται εκτενώς και έτσι σήμερα έχουμε πλέον εντοπίσει αρκετούς από τους «διατροφικούς εχθρούς», από τους οποίους επιλέξαμε να παρουσιάσουμε τους πέντε βασικούς.

 

1. Αυξημένο Σωματικό Βάρος

Επιβεβαιώνεται συνεχώς από πολυάριθμες μελέτες ότι η υπογονιμότητα των ανδρών σχετίζεται με το περιβάλλον, το σωματικό βάρος και την παχυσαρκία. Μία πρόσφατη μετανάλυση 21 μελετών με συμμετοχή 13.077 ανδρών σε αναπαραγωγική ηλικία, ανέδειξε ότι, συγκριτικά με τους άνδρες φυσιολογικού σωματικού βάρους, τα ποσοστά ολιγοζωοσπερμίας (μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων στο σπέρμα) ή και αζωοσπερμίας (πλήρης απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα) ήταν μεγαλύτερα στα υπέρβαρα και ακόμα μεγαλύτερα στα παχύσαρκα άτομα. Η αύξηση του σωματικού λίπους είναι γνωστό ότι προκαλεί ελάττωση των επιπέδων τεστοστερόνης, αύξηση των οιστρογόνων και των ενδορφινών, με επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος. Παράλληλα, η υπερινσουλιναιμία που συνυπάρχει συχνά με την παχυσαρκία, αλλά και η φλεγμονή και οι τοξίνες που παράγει ο λιπώδης ιστός έχουν άμεσες και δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος.

 

2. Κορεσμένα και Τρανς Λιπαρά Οξέα

Τα λιπαρά οξέα και κυρίως τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) είναι απαραίτητα για τον σχηματισμό υγιούς κυτταρικής μεμβράνης των σπερματοζωαρίων, συμβάλλοντας στην δομή, ακεραιότητα και κινητικότητά τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η σπερματογένεση επηρεάζεται αρνητικά από την παρουσία τρανς  λιπαρών οξέων, τα οποία – ως γνωστόν – αποτελούν τα βασικά λιπαρά της πλειονότητας των επεξεργασμένων και τυποποιημένων τροφίμων. Η υπερβολική πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων μέσω κυρίως του κρέατος και των τυριών, επίσης έχει αρνητική επίδραση. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και τα ω6 λιπαρά οξέα (π.χ. σουσάμι, σόγια, καλαμποκέλαιο, καρθαμέλαιο), όταν προσλαμβάνονται σε ποσότητες μεγαλύτερες από τα ω3 λιπαρά οξέα (ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, λιναρόσπορος, αβοκάντο, λιπαρά ψάρια), μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις μέσω της ιδιότητάς τους να αυξάνουν την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες. Αντίθετα, η επαρκής πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων έχει φανεί ότι βελτιώνει σημαντικά την ανδρική γονιμότητα.

 

3. Ζάχαρη

Η υπερβολική πρόσληψη ζάχαρης μέσω κυρίως των αναψυκτικών, αλλά και πολλών συσκευασμένων τροφίμων & σνακς, έχει συσχετιστεί με ελάττωση της συγκέντρωσης και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων. Παρά το γεγονός ότι η γλυκόζη αποτελεί πηγή ενέργειας των κυττάρων των σπερματοζωαρίων, η υπερβολική πρόσληψη φαίνεται να επηρεάζει το γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων, ενώ σε άτομα που έχουν εγκατεστημένη αντίσταση στην ινσουλίνη, η επίδραση στην ποιότητα του σπέρματος είναι ακόμα πιο έντονη.

 

4. Αλκοόλ

Η περιστασιακή πρόσληψη αλκοόλ δεν φαίνεται να επηρεάζει την γονιμότητα. Η συστηματικά υψηλή ωστόσο πρόσληψη (>7 ποτά/εβδομάδα) σχετίζεται, με διαταραχές των επιπέδων των ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή, με ελάττωση του όγκου του σπέρματος όσο και με αλλοιώσεις της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων.

 

5. Επεξεργασμένα Τρόφιμα

Εκτός από την περιεκτικότητά τους σε τρανς και κορεσμένα λιπαρά οξέα και ζάχαρη, τα επεξεργασμένα τρόφιμα στερούνται σημαντικών θρεπτικών συστατικών για την υγεία των σπερματοζωαρίων, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά. Οι βιταμίνες C, Α, Ε και Β, το συνένζυμο Q10, η L-καρνιτίνη, η γλουταθειόνη, αλλά και μέταλλα όπως ο ψευδάργυρος, το σελήνιο και ο χαλκός αποτελούν το αντιοξειδωτικό σύστημα που προστατεύει τα σπερματοζωάρια από το οξειδωτικό στρες. Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα ολικής άλεσης δημητριακά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί εξασφαλίζουν όλο το «πακέτο» των συστατικών αυτών που διασφαλίζουν την ανδρική γονιμότητα.

 

Και για να μην προβληματίζεστε, το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής, για άλλη μια φορά μπορεί να σας βγάλει ασπροπρόσωπους, καθώς μεταξύ των πολυάριθμων μελετών που αποδεικνύουν συνεχώς τα οφέλη της σε ποικίλες παραμέτρους της υγείας, υπάρχουν πολλές που έχουν αποδείξει τα οφέλη της και στην αποκατάσταση και διατήρηση της υγιούς ανδρικής γονιμότητας.

 

 

 

 

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Ferramosca A, Zara V. Diet and Male Fertility: The Impact of Nutrients and Antioxidants on Sperm Energetic Metabolism. Int J Mol Sci. 2022 Feb 25;23(5):2542.

Skoracka K, Eder P, Łykowska-Szuber LDobrowolska A, Krela-Kaźmierczak I. Diet and Nutritional Factors in Male (In)fertility-Underestimated Factors. J Clin Med. 2020 May 9;9(5):1400.

Suliga E, Głuszek S. The relationship between diet, energy balance and fertility in men. Int J VitamNutr Res. 2020 Oct;90(5-6):514-526.

Karayiannis D, Kontogianni MD, Mendorou C, Douka L, Mastrominas M, Yiannakouris N. Association between adherence to the Mediterranean diet and semen quality parameters in male partners of couples attempting fertility. Hum Reprod. 2017 Jan;32(1):215-222. ,

Sermondade N, Faure C, Fezeu, L, et al. BMI in relation to sperm count: an updated systematic review and collaborative meta-analysis. Hum Reprod Update. 2013;19(3):221-231.