Η ατμοσφαιρική ρύπανση αντιπροσωπεύει σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Έχει συνδεθεί παγκοσμίως με μια σειρά ασθενειών συμπεριλαμβανομένων των αναπνευστικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων, την εξασθενημένη γνωστική λειτουργία, την αυξημένη θνησιμότητα και το μειωμένο προσδόκιμο ζωής, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές με αυξημένες συγκεντρώσεις πρωτογενών ρύπων. Πρωτογενείς ρύποι είναι αυτοί που εκπέμπονται απευθείας στον αέρα από τις πηγές ρύπανσης. Τέτοιοι είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, τα οξείδια του θείου, το μονοξείδιο του άνθρακα, το μονοξείδιο του αζώτου και οι υδρογονάνθρακες. Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα πολύ περίπλοκο μίγμα πρωτογενών και δευτερογενών αερίων και σωματιδίων και η πιθανότητα να προκαλέσει βλάβη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά των ρύπων αυτών.
Η μεσογειακή διατροφή ασπίδα του οργανισμού
Μεγάλο πλήθος ερευνών έχουν γίνει που συσχετίζουν τη διατροφή ή επιμέρους θρεπτικά συστατικά, με τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία και την πρόληψη χρόνιων παθήσεων. Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η μεσογειακή διατροφή μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη προστασία από τις βλαβερές συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά τα οποία εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες (που καταστρέφουν τους ιστούς και τα κύτταρα) και μειώνουν τη φλεγμονή.
Παράλληλα υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι οι βιταμίνες του συμπλέγματος B (Β6, Β12, φολικό οξύ) μπορούν να έχουν θετική επίδραση στη ζημιά που κάνουν στον οργανισμό τα μικροσκοπικά σωματίδια της ρύπανσης της ατμόσφαιρας (PM2.5) και τα οποία δημιουργούνται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, την καύση των ξύλων και τις χημικές αντιδράσεις με άλλα ρυπογόνα αέρια. Επομένως όσοι ζουν σε μεγάλες πόλεις, σε βιομηχανικές περιοχές ή σε περιοχές που τον χειμώνα υπάρχει έντονη ρύπανση από την καύση ξύλων για θέρμανση, έχουν ένα λόγο παραπάνω να εμπλουτίσουν την διατροφή τους με τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Τέτοια τρόφιμα είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, το κόκκινο κρέας, το συκώτι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα όσπρια, το αβοκάντο, το κοτόπουλο, οι ξηροί καρποί .
Η βιταμίνη D μπορεί να πληγεί έμμεσα από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας
Σημαντικά ευρήματα υπάρχουν επίσης για τις βιταμίνες C και E καθώς φαίνεται ότι η ενίσχυση της διατροφής με τα συγκεκριμένα αντιοξειδωτικά μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του οξειδωτικού στρες που προκαλείται από την ατμοσφαιρική ρύπανση στο σώμα, τόσο με άμεσους όσο και με έμμεσους μηχανισμούς. Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C είναι τα πορτοκάλια και γενικότερα τα εσπεριδοειδή, η παπάγια, οι φράουλες, το ακτινίδιο, οι πιπεριές, το μπρόκολο, το κουνουπίδι , ενώ τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Ε είναι τα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, φυστικέλαιο), οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, φιστίκια, φουντούκια), οι ηλιόσποροι, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο).
Άλλη μια βιταμίνη που μπορεί να πληγεί έμμεσα από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, είναι η βιταμίνη D. Η βιταμίνη D μπορεί να συντεθεί στο δέρμα μέσω της δράσης του ηλιακού φωτός. Όμως η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι βασικός καθοριστικός παράγοντας για τη ποσότητα της UVB ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της γης. Σε μελέτες που έγιναν φαίνεται ότι τα επίπεδα της βιταμίνης D είναι σημαντικά χαμηλότερα σε παιδιά και ενήλικες που ζουν σε περιβάλλον με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση σε σύγκριση με αυτούς που ζουν σε λιγότερο μολυσμένες περιοχές. Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί να προάγει πολλαπλές ασθένειες, ιδιαίτερα την οστεοπόρωση, αλλά και καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και κάποιες μορφές καρκίνου, ενώ σημαντικός είναι ο ρόλος της στη καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ως εκ τούτου, στα άτομα που ζουν σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, θα πρέπει να γίνεται εμπλουτισμός της διαιτητικής πρόσληψης με βιταμίνη D μέσω των τροφίμων (λιπαρά ψάρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, κρόκος αυγού κ.λ.π) ή μέσω της λήψη συμπληρώματος, για τη διατήρηση υγιών επιπέδων.
Αντιοξειδωτικά και ω-3 λιπαρά για το άσθμα
Σε όλες τις επιβαρυμένες περιοχές , παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά άσθματος στον πληθυσμό. Για τη βελτίωση των συμπτωμάτων του άσθματος, παίζουν σπουδαίο ρόλο τα αντιοξειδωτικά και τα ω-3 λιπαρά οξέα. Τα αντιοξειδωτικά φαίνεται να είναι σημαντικά για τη προστασία των αεραγωγών από την ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ τα ω-3 λιπαρά οξέα φαίνεται ότι δρουν προστατευτικά ενάντια στα ερεθίσματα που προκαλεί το άσθμα, συμπεριλαμβανομένων των ιών και των αλλεργιογόνων. Τρόφιμα πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα είναι τα λιπαρά ψάρια, τα καρύδια, ο λιναρόσπορος, τα φυτικά έλαια και το αβοκάντο.
Συμπερασματικά
Η ισορροπημένη διατροφή είναι βασικός καθοριστικός παράγοντας για την υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και μπορεί να μειώσει σημαντικά τις επιβλαβείς επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε αυτή. Ιδιαίτερο ρόλο έχουν κάποια θρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη D και τα ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία φαίνεται ότι έχουν επιπλέον προστατευτικά αποτελέσματα έναντι της βλάβης που προκαλείται από αυτήν. Η αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών, καθώς και άλλων αντιφλεγμονωδών θρεπτικών ουσιών, μπορεί να μειώσει την οξειδωτική καταπόνηση και τη φλεγμονή που προκαλείται από την ατμοσφαιρική ρύπανση στις καρδιαγγειακές παθήσεις, το άσθμα και άλλες χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες, προσθέτοντας έτσι μια χρήσιμη προσθήκη στις ήδη υπάρχουσες στρατηγικές διαχείρισης των ασθενών.
